‘Wil er nog iemand blinde spelen?’, wappert Anne Verellen (53) met een zwarte bril en een witte stok op de Gentse Koningin Elisabethlaan. Ze is een van de 25 eerste OV-buddies van het land die sinds begin maart vrijwillig op pad gaan om ouderen en mensen met een beperking te helpen in het openbaar vervoer. Dit initiatief van reizigersvereniging TreinTramBus is een primeur voor België.
OV-buddies halen mensen uit hun isolement.
Ouderen en mensen met en beperking willen volwaardig deelnemen aan de maatschappij, maar het gebruik van het openbaar vervoer is voor hen niet vanzelfsprekend. Zo komt het bijvoorbeeld nog altijd voor dat er mensen die in een rolstoel zitten bij een bushalte achterblijven, omdat ze niet vlot de bus in geraken. Sommige blinden zijn heel zelfstandig en trekken hun plan, maar er zijn anderen die zich onzeker voelen en daardoor alleen de deur niet uit durven.
OV-buddy Annemie Van Iseghem (21) botste zelf op de obstakels toen ze op de fiets tweemaal omver werd gereden. De eerste keer belandde ze in een coma en moest ze weer leren fietsen. De tweede keer ging haar been in het gips en moest ze zich met het openbaar vervoer verplaatsen naar het ziekenhuis en naar school. “Dat was niet zo gemakkelijk. Zeker niet als je in een volle trein staat en er geen zitplaats vrij is. Ik was te verlegen om te vragen of er iemand wilde opstaan. Vandaar dat ik nu mensen met een beperking wil helpen en ze wil tonen dat ze ook met een beperking leuke dingen kunnen doen, zoals winkelen of met vrienden op stap gaan.”
“Met goede begeleiding en specifieke training slagen heel wat van die mensen er toch in om het reguliere openbaar vervoer te gebruiken”, zegt projectverantwoordelijke Delphine Grandsart van TreinTramBus. “Gebrek aan kennis over de bestaande mogelijkheden gecombineerd met een gebrek aan ervaring vormen een belangrijke hindernis die personen met een beperking ervan weerhoudt om het openbaar vervoer te gebruiken. Met een mobiliteitstraining en persoonlijke begeleiding door speciaal hiervoor opgeleide OV-buddies willen we hier iets aan doen.”
Primeur
Het buddyproject bestaat al in onder meer Nederland en Groot-Brittannië. Voor België heeft TreinTramBus de primeur. “Wij doen veel educatieve projecten en vinden het belangrijk om ook iets te doen voor mensen met een beperking”, zegt Grandsart. “Het is ook een sociaal iets. Het haalt mensen uit hun isolement.” Het gaat in eerste instantie om een proefproject voor een half jaar in Gent. In mei komen er nog een aantal buddies bij. In september volgt dan een evaluatie. “Dan kijken we of we het ook kunnen opstarten in andere gemeenten. Ook maken we onze ervaringen over aan de vervoersmaatschappijen NMBS en De Lijn.”
Met goede begeleiding kunnen heel wat mensen toch het openbaar vervoer gebruiken.
Nog voor het project van start ging kwamen de eerste aanvragen voor buddies al binnen. In overleg met de buddies zoekt TreinTramBus de juiste match. “Het kan best zijn dat sommige mensen na twee keer zeggen dat ze intussen wel weten hoe ze zich zelfstandig moeten verplaatsen”, zegt Roos Vandenberghe van de werkgroep Toegankelijkheid van TreinTramBus. “Dan moeten de buddies klaarstaan voor anderen.”
De OV-buddies volgden hiervoor een korte theoretische opleiding. Daarin werd niet alleen aandacht besteed aan het openbaar vervoer, maar ook aan toegankelijkheid van bestemmingen en beschikbare hulpmiddelen. Ook ervoeren ze zelf wat het is als je een gehoor- of gezichtsbeperking hebt of in een rolstoel zit.
Spookachtig
“Het is geen pretje”, weet Christ Callebaut (51) nadat hij in Gent een traject als blinde heeft afgelegd en bijna tegen een brievenbus is gebotst. “Het is een beetje spookachtig als je ineens belemmerd wordt in je zicht. Dat is erg zwaar en heel emotioneel. Je bent dan echt afhankelijk van een stok of een begeleider. Ik zou me dan ook veiliger voelen als ik met een begeleider rondloop die me wijst op een putje of een steentje.”
Intussen sukkelen twee andere buddies met een rolstoel als ze de stoep af willen. De persoon die in de rolstoel zit valt eruit als de rolstoel voorover kiepert. Het wagentje haalt het einde van het parcours niet. Veel liever proberen de OV-buddies de brillen uit om te ervaren hoe het is als je enkel vlekken ziet, blind bent of last van kokerzicht hebt. “Ik krijg er hoofdpijn van”, zegt Anne Verellen, die zich een weg moest banen tussen op de stoep geparkeerde fietsen. “Mijn ogen willen werken. Dat moet toch enorm vermoeiend zijn als je als blinde zonder begeleiding op stap gaat. Dit is dan ook een schitterend initiatief.”
Thea Swierstra